Körleşme - Elias Canetti

"Adına yaşam kavgası denen kavgayı karnımızı doyurmak ve sevebilmek uğruna olduğu kadar, içimizdeki kitleyi öldürmek uğruna da veririz. Kimi koşullar altında bu kitle, bireyi bencillikten tümüyle uzak, dahası kendi yararına aykırı davranışlara dek götürebilir. "İnsanlık", bir kavram olarak bulunmadan ve sulandırılmadan çok önce, kitle olarak vardı. Bu kitle vahşi, coşkun, kocaman ve sımsıcak bir hayvan gibi hepimizin içinde derinlerde bir anafor gibi kaynar. Kitle, yaşına karşın, dünyanın en genç hayvanı, en öz yaratığı, ereği ve geleceğidir. Onun üzerine hiçbir bilgimiz yok; hala bir birey olduğumuz varsayımıyla yaşamaktayız. Kimi zaman kitle, gök gürültüsünden örülü bir fırtına içinde her damlanın yaşadığı ve aynı şeyi istediği coşkun bir okyanus gibi saldırı üzerimize. Bu saldırının hemen ardından parçalanıp gitme alışkanlığını henüz koruduğu için, fırtına geçince yine biz olarak, zavallı ve bırakılmış şeytancıklar olarak kalırız. Bir zamanlar bu denli çok, bu denli büyük, bu denli bütün olduğumuzu anılarımıza sığdıramayız bir türlü.. Bir gün gelecek, kitle artık parçalanamaz olacak; belki de önce bir ülkede başlayacak, sonra orayı çıkış noktası yapıp çevresinde ne varsa yutarak ilerleyecek; ta ki artık Ben, Sen, O kavramı değil, ama yalnızca kitle var olacağından, kitlenin varlığına ilişkin tüm kuşkular ortadan kalkana dek."


Körleşme, üç ana bölümden oluşuyor. Bu bölümler, "Kafasız Bir Dünya", "Dünyasız Bir Kafa", "Kafadaki Dünya" şeklinde adlandırılmış. Roman tamamlanışından ancak dört yıl sonra, 1935 sonlarında Viyana'da yayımlanabilmiş. Thomas Mann ve Hermann Broch gibi yazarların dikkatini hemen çekmesine karşın, Nazi egemenliğinin Avrupa'da  hızla genişlemesi ve II. Dünya Savaşı yılları yüzünden ancak savaşı izleyen yıllarda gereğince tanınıp değerlendiriliyor.

Kitabın kahramanı Profesör Kien, kitaplarla çevrelenmiş bir hayatta, bilimin ışığında yaşamını sürdürmeye çalışan sinolog yani Çin bilim uzmanıdır. Kien eski diller konusunda engin bir bilgiye sahip olmasına rağmen gündelik hayatın gereklerini yerine getirme ve insanlarla yaşama konusunda noksanlıkları olan, bu anlamda zorluklar yaşayan biridir. Kien'in sekiz yıllık hizmetçisi Therese ile yaşadığı ilişki kadınlarla ilgili dünyaya da uzak olduğunu gözler önüne seriyor.

Canetti, teorik bilgi yönünden donanımlı ancak uygulama yönünden acizlikleri olan Kien kahramanı üzerinden yabancılaşmayı, bir düşünürün yaşama karışırken daralan dünyasını ayrıntılı bir şekilde ele alıyor. Gerçeklerden uzak, yoğun bilgi faydalı mıdır? sorusunu bırakıyor akıllara. Therese adlı kadın kahraman üzerinden, Hint felsefesi kuramlarıyla, mitolojik hikayelerle kadın dünyasını biraz abartarak yeriyor. Aynı zamanda, insanları önemsiz ve aşağılık gören Kien'in, dünyasına hükmeden öteki insanların kuklası haline geldiği ve göremediği, öteleyemediği hazin bir sona uzanışı farklı açılarla, ironik olaylarla anlatılıyor.

Kitle psikolojisinin insanlığı, masumiyeti çiğnediği bir çağda Kien; uygarlığın, düşünce gücünün timsali olan kitaplarını ve fil dişi kulesinde salt kafasında yaşadığı dünyayı hakim olan yozluktan, kıyımdan kurtarabilecek midir?